Ebeveyn denetimi eskisine oranla çok daha önemli hale geldi. Çünkü İnternet her gün inanılmaz adımlarla ilerliyor. Buna bir de artan kullanımı ekleyin. Bir yıl önce bugün çoğumuzun evinde İnternet kullanımı bu yoğunlukta değildi. Baş döndürücü hızla gelişme ve kullanımın artması elbette beraberinde riskler de getiriyor. Çocuklarımız bir yıl öncesine göre artık çok daha fazla risk altında. Bugün çocuklarımızı kendimizden uzaklaştırmadan denetlemeyi ve ebeveyn kontrolü uygulamaları olmadan güvende kalmalarını sağlamayı konuşacağız.
Ebeveyn kontrolü uygulamalarını unutun!
Çok fazla çevrim içi olmadığımız zamanlar ne güzeldi. Cihazın ebeveyn denetimleri açar, 1 saate ayarlar ve eline verirdik. Şimdi o bir saatte, pornografik bir içerikle karşılaşabilir, bir fenomene telefonunu verebilir ya da resimlerini gönderebilir, tanımadığı kişilerle sohbet edebilir ya da bir sapığın hedefi haline gelebilir.
Piyasada ücretli veya ücretsiz bir çok ebeveyn kontrolü uygulaması var. Bunların çoğunun kullanımı oldukça iyi teknik bilgi istiyor. Bu uygulamaların çok azı işe yarıyor ve işe yarayanların da tam istediğimiz kısıtlamaları yapamadığını görüyoruz. Ayrıca bu tür uygulamalar çocuklar tarafından hiç de hoş karşılanmıyor ve çocuğunuz tarafından ona güvenmeyen ebeveyn olarak algılanıyorsunuz.
İş Youtube tarafına geldiğinde hemen hiç bir uygulama çocuğunuzun uygunsuz içeriğe ulaşmasına engel olamıyor. Ayrıca çocukların oynadığı çevrim içi oyunların hemen hiçbirinde doğru dürüst ebeveyn denetimi yok.
Bütün bunları dikkate aldığımızda, ebeveyn kontrolü uygulamalarını bir kenara bırakıp, tehlikeler karşısında ne yapacağımızı öğrenerek iyi bir ebeveyn denetimi yapmanın daha doğru bir yol olduğunu düşünüyorum.
Tehditler nereden geliyor?
Ebeveyn denetimine başlamadan önce tehditlerin nerelerden geldiğini bilmekte fayda var. Aşağıda bir liste halinde olası tehditleri sıralamaya çalıştım:
- Mesajlaşma uygulamaları
- Oyun içi sohbet
- Sosyal medya
- YouTube
- Rekabetçi ve şiddet içeren oyunlar
Yukarıdaki kaynaklardan aşağıdaki tehditler gelebilir:
- Hesabının çalınması
- Gizliliğinin ihlal edilmesi
- Taciz ve zorbalık
- İnternet’te harcama yapmak
- Fotoğraf, telefon numarası veya hesap bilgilerini bir başkasına göndermesi
- Bilgisayarının veya kamerasının ele geçirilmesi
- Uygunsuz içerikle karşı karşıya kalmak
- Depresif hissetme, agresif davranışlar bağımlılık
- Uyku bozukluğu, duruş bozukluğu, obezite, göz hastalıkları
Bir ebeveyn olarak tehditler ve tehditlerin geldiği kaynaklar hakkında bilgi sahibi olarak işe başlamalıyız. Unutmayın iyi bildiğiniz her konuda çocuğunuz size saygı duyacaktır.
Yasakçılığı ve kaçak oynamayı bırakmalısınız
Bu tehditler sizi çok korkutabilir, hatta bir iki tanesi sizi/çocuğunuzu mağdur etmiş olabilir ya da bütün bunlarla nasıl başa çıkacağınızı bilemiyor olabilirsiniz. Siz yine de şu aşağıdaki iki şeyi asla yapmayın.
- Yasaklamak ve mahrum bırakmak: Bir daha bu oyunu oynamak yasak. Bugün sana bilgisayar yasak. Bizim evde televizyon hiç açılmaz. Eve İnternet almayız. Oyun konsolunu yaza kadar kaldırıyorum.
- Kaçak oynamak: Çocuğunuza sınır veya kural koyamayıp, “İnternet arızalandı, tabletinin yerini bulamıyorum, baban yasakladı, Dijital Baba’ya sor”
Bu iki yaklaşım da çocuğunuzun size olan güvenini ve otoritenize inancını kırar. Kararlı olmak çok daha doğrudur.
- Yaşına uygun ekran süresi limitlerini bilin ve uygulayın
- Uygunsuz içerik nedir öğrenin.
- Yaşına uygun olmayan rekabetçi oyunlar oynadığı takdirde ne olur öğrenin.
- Oyunlar hakkında bilgi sahibi olun.
- Mesajlarını kontrol edin.
- Sextortion, sexting ve siber zorbalık hakkında bilgi edinin.
Ne kadar çok bilgi edinirseniz, ebeveyn denetimi yapmak o kadar kolaylaşır.
Birlikte Yapın
Oynamasını istemediğiniz bir oyunu yasaklamak ya da bilgisayarından silmek yerine birlikte oynayın. Ona şu soruyu sorarak yaklaşabilirsiniz:
Bu oyunu oynamayı çok seviyorsun. Açıkçası ben de nasıl bir oyun olduğunu merak ediyorum. Yanında otursam da, hem oynayıp hem anlatsan ben de nasıl oynandığını görmüş olurum. Belki her gün benimle bir el oynarsın.
Dijital Baba
Aynı şekilde izlemesini istemediğiniz YouTube kanallarını yasaklamak yerine, birlikte izleyip onu anlamaya çalışın. Ancak bu şekilde onun size güvenmesini sağlamış, aynı zamanda onun neden bu tür içerikleri tükettiğini anlamış olursunuz.
Alternatifler sunun ve örnek olun
Bir şeyi yapmasını istemiyorsanız ona alternatifler sunmalısınız.
- Çok fazla ekrana baktığını düşünüyorsanız, kendi elinizde telefon ona “bırak” diye bağırmak yerine: “Ben arabayı yıkatmaya gidiyorum. Gel birlikte köpük sıkalım”, “gel çocuk parkına gidelim” derseniz daha inandırıcı olursunuz.
- “Gel YouTube’da çok güzel bir kanal buldum, senin de ilgini çekebilir.”
- “Bu akşam filmi sen seç birlikte izleyelim”
- “Dışarıya çıkıp yaprak fotoğrafları çekmeye ne dersin?”
- “Gel senin şu oyun için yeni karakterler tasarlayalım”
Yukarıdakilerin hepsi de bağınızı güçlendirirken ona doğru dijital alışkanlıklar kazandıracak eylemlerdir. Bunlar çoğaltılabilir.
Gözlemleyin
Tıpkı küçükken parkta yaptığınız gibi şimdi de gözlemleyin. Oyun içinde ezilme, hile yapma, agresiflik, içine kapanma, suskunluk, sosyal bağlarının zayıflaması ve ekran süresinin artması tehlike işaretleridir. Bunlara dikkat edin.
Ayrıca çocuğunuzun en ufak bir sorunda size gelebilmesi gerekir. Yukarıda bahsettiğim “Birlikte yapın” ve “alternatifler sunun” başlıklarını uygularsanız çocuğunuz size açılmakta sorun yaşamayacaktır.
Ona değerli olduğunu hissettirin
İnternet’te başkalarına güvenerek taciz ve zorbalığa uğrayan, tanımadığı kimselerle sohbet eden, hesabını çaldıran, oyunlarda hile yapan, başka çocuklara zorbalık yapan, sosyal medyada uygunsuz fotoğraflarını paylaşan çocukların ortak özelliği “değersiz hissetmektir“.
Öz saygılı bir çocuk yetiştirmek istiyorsanız ona değer vermeli, sevildiğini hissettirmeli, onunla sohbet etmeli, duygularını fark etmeli ve sizin için onun “yenage” olduğunu her daim hissettirmelisiniz.
Aile ve eğitim ortamında duyguları farkına varılmamış, hesaba alınıp dinlenilmemiş bir çocuğun sağlıklı bir yetişkin olması bir mucizedir. Mucizeler vardır, ama enderdir.
Doğan Cüceloğlu
Umarım sizlere yardımcı olabildim. Sevgiyle kalın
Cidden çok haklısınız bir çocuk olarak söylüyorum bunu benim ailem sadece yapma etme yasak hayır diye bağırıyorlar adeta bir mağara adamı gibi sizin gibi bir yaklaşımda bulunmuyorlar anneme ve babama bunları okutturacağım inşallah anlarlar :)